Odlewnia Żelaza i Metali Władysława Ambrożewicza

Ulica Kolejowa (poprzednia jej nazwa Zaokopowa) przebiega od Prądzyńskiego do Towarowej i pierwotnie znajdowała się na terenie tzw Syberii. Wytyczona została pod koniec XIX wieku, około 1875 roku. Początkowa była malutką drogą, która biegła wzdłuż wałów miejskich. Obok znajdowaly się zabudowania i perony należące do stacji towarowej, która została usytowana tu w tym samym czasie w jakim została wytyczona ulica. Bliskość stacji, a więc możliwość przeładunkow towarów sprawiła, że w pobliżu znajdowaly się liczne zakłady, głównie związane z przemysłem ciężkim. W pobliżu przy ul. Przyokopowej powstała elektrownia Towarzystwa Warszawskich Tramwajów, w której obecnie mieści się Muzeum Powstania Warszawskiego.Na ulicy Kolejowej brak było typowych zabudowań mieszkalnych (kamienic lub prywatnych domów jednorodzinnych). Wyjątkiem były dwa, małe domki pracownicze znajdujące się na terenach kolejowych i przeznaczone właśnie dla pracowników kolei. W pobliżu istniały także dwa małe sklepiki spożywcze. Także i dzisiaj okolica ta dopiero się rozwija. Choć jej nieparzyste strona powoli zaczyna zapełniac się nowymi osiedlami, to industrialny charakter tej okolicy jest jeszcze mocno zaakcentowany. Fragmenty starych zabudowań, torów, za pewne bocznic kolejowych, które prowadziły ze stacji do pobliskich zakładów, oraz pozostałości drogi w postaci polnego kamienia, dają nam namiastkę i wyobrażenie dawnego świata i życia, jakie mogło toczyć się w tej okolicy.Wzdłuż ulicy bowiem pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku powstało wiele zakładów, wśród których chociażby na wymienienie zasługują: Warsztaty Kotlarskie Sebastiana Bańkowskiego, zakłady metalowe Borman i Szwede, zakłady elektromechaniczne Bracia Borkowscy, Spółka Akcyjna Budowy Parowozów, fabryczka narzędzi do obróbki metali Józefa Dziewulskiego i W. Hauszylda.My zapraszamy dziś Państwa na ulicę Kolejową, w sam jej środek. Pod adresem Kolejowa 37/39 i dawnym adresem Karolkowa 1/3 na posesji o numerze hipotecznym 5432 przy ówczesnym zbiegu z ulicą Karolkową (obecnie układ ulic jest trochę inny) powstała jedna z większych Odlewni metali. Została założona jeszcze przed pierwszą wojną światową, w 1904 roku. Jej właścicielem był Władysław Ambrożewicz. O samym wlascicielu niestety nie wiemy za wiele, poza tym że był przemysłowcem z Białegostoku. W miejscu nowo otwartej Odlewni znajdowaly się zabudowania o charakterze fabryczki lub wytwórczym. W 1912 roku wzniesiono na posesji nowe zabudowania. Jako pierwsza powstała hala zachodnia. Ulokowane w niej zostały dwa działy Odlewni: żelazny i metalowy. W tym pierwszym działał dział produkcji, który zajmował się wytwarzaniem części transmisyjnych, np łożysk Selersa, kozłów czy trybów maszynowych. W dziale metalowym również bardzo ważnym z punktu funkcjonowania samej Odlewnii, umieszczone zostały piece tyglowe, działające na postawie systemu opracowanego przez inż. Karola Musiola, który był inżynierem górniczym i dyrektorem kopalń. Piece pomocne były przy produkcji wyrobów z brązu, mosiądzu czy metali białych takich jak tytan czy platyna, a także metali kolorowych, odlewów kwasoodpornych i ogniotrwalych. Zakład był wyposażony w silnik naftowy o mocy 20 KM. Odlewnia zatrudniała formierzy, rdzeniarzy, pomocników oraz praktykantów.Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej pracowało tu ponad 100 robotników. Miesięcznie zakład wykonywal od 80 do 100 Odlewów. Sama odlewnia działała nieprzerwanie mniej więcej do wybuchu Powstania Warszawskiego. Na początku wojny produkowała piecyki, młynki i tarcze. W 19o roku została przejęta przez Niemcówi stała się folią zakładów Lilpopa, Rau i Loewensteina. Większość zabudowań znajdujących się na posesji przerwała wojnę, ale niestety niezabezpieczone i nieremontowane budynki ulegały po woli samozagladzie. Dziś na szczęście możemy obejrzeć chociaż część ponad stuletnich zabudowań. Zachowała się przede wszystkim dwie główne hale Odlewni W. Ambroziewicza.