młyn wodny

Młyn wodny w Emilianowie zaznaczony jest już na mapie Davida von Gilly’ego z przełomu XVIII i XIX wieku, a prawdopodobnie istniał znacznie wcześniej. Dawna nazwa miejscowości – Folusz – wskazuje, że nie tylko mielono tu ziarno, ale też folowano sukno. W latach 40-tych XIX stulecia obiekt został zakupiony przez Huberta Neuville’a, przedsiębiorcę pochodzącego z belgijskiego Viewers. W Królestwie Polskim znalazł się za sprawą swojego ojca, Karola, który w 1824 roku założył w Wieluniu tkalnię cienkiego sukna. Hubert Neuville zmienił nazwę miejscowości Folusz na Emilianów, nawiązując do imienia swojej córki. Jego plany były bardzo ambitne; w oparciu o energię nurtu rzeki Grabi zamierzał uruchomić we wsi duży zakład przemysłowy. Pierwszym – niestety chybionym – przedsięwzięciem była fabryka pluszu. W drugiej połowie XIX wieku wybudowano wytwórnię pończoch, niestety, również nie utrzymała się zbyt długo. Pod koniec stulecia budynki fabryczne rozebrano, i na bazie istniejących urządzeń wodnych postawiono młyny zbożowe. Na lewym brzegu rzeki stał duży, piętrowy młyn kupiecki; na prawym brzegu, nieco mniejszy, młyn gospodarski. Pierwszy został rozebrany już w 1920 roku, drugi pracował jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Początkowo drewniane ściany, w wyniku licznych przebudów zostały zastąpione murowanymi. Młyn uchodził za jeden z najlepszych w okolicy, szczególnie słynął z produkcji kaszy. W czasie II wojny światowej zarządzali nim Niemcy; kontynuował pracę po wyzwoleniu, a w 1955 roku został upaństwowiony. Wkrótce zniszczył go pożar. Ruiny po młynie stały jeszcze w latach 90-tych; widoczne były też urządzenia napędowe – koła trybowe i pasowe oraz turbina. Do dziś przetrwał (przebudowany) dawny dom młynarza, resztki betonowego upustu na rzece i fragment kamiennego fundamentu.